کتاب درمانی به یکی از روش‌های موثر و بی خطر در سراسر دنیا تبدیل شده است. کتاب خواندن تنها وسیله‌ای برای سرگرمی نیست. گاهی برخی کتاب‌ها چنان تاثیری بر روی افراد می‌گذارند که می‌توانند روح خسته و آزرده‌ی انسان را درمان کنند. شاید این شیوه، روش معروف و رایجی نباشد، اما به عنوان راهکاری برای شناخت بهتر خود می‌توان از آن استفاده کرد.
کتاب درمانی چیست؟
کتاب درمانی یا Bibliotherapie از دو واژه‌ی بیبلیوس (کتاب) و تراپیا (درمان) تشکیل شده است. Bibliotherapie، یعنی از کتاب به عنوان راهکاری برای درمان استفاده کنیم. این روش، هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان قابل استفاده است. در تعریف دیگر می‌توان گفت که کتاب درمانی، بهره گرفتن از کتاب برای ایجاد تغییر و دگرگونی است.
در این شیوه، درمانگران سعی می‌کنند به مراجع کتابی را پیشنهاد دهند که مناسب روحیات و شرایطش است.
شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید امروزه در خیلی از نقاط جهان، دفاتر زیادی برای کتاب درمانی وجود دارد و کتاب درمانگران بسیاری سعی می‌کنند با کتاب‌ها، مراجعین خود را درمان کنند.
تاریخچه‌ی کتاب درمانی
می‌گویند تاریخچه‌ی این شیوه‌ی درمانی، به اندازه‌ی پیشینه‌ی خود کتاب یا خواندن قدمت دارد. تاریخچه‌ی کتاب‌درمانی را می‌توان در دروان باستان جستجو کرد. یونانیان کتابخانه را درمانگاه روح می‌نامند. در کتابخانه‌ی اسکندریه، به تالار مطالعه، «روان» می‌گفتند. در اروپا و آمریکا نیز، طی قرن‌های ۱۷ و ۱۸ کتاب درمانی طرفداران زیادی پیدا کرد.
انواع کتاب درمانی
کتاب درمانی شامل دو دسته اصلی است. که در ادامه بطور کامل به آن می‌پردازیم.
کتاب‌های فلسفی و روان‌شناسی
یکی از روش‌های رایج کتاب‌درمانی، استفاده از کتاب‌های فلسفی و روان‌شناسی است. این راهکار بسیار خوبی برای مقابله با مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، اضطراب، مسائل زناشویی، بحران های وجودی و.. است.
معمولا کتاب‌های درمانی روان‌شناسی و فلسفی بر اساس تئوری‌های نیچه، شوپنهاور، و نظریه انتخاب ویلیام گلسر نوشته شده‌اند.
کتاب‌های ادبی
دسته‌ای دیگر از کتاب‌درمانگرها از ادبیات برای درمان‌های خود استفاده می‌کنند. معمولا کتاب‌هایی از داستایوفسکی،کامو و حتی شکسپیر و داستان‌های یونان باستان استفاده می‌شود.
چرا از ادبیات در کتاب درمانی استفاده می‌شود؟
برخی از نویسندگان مانند داستایوفسکی به واکاوی دقیق روح انسان پرداخته‌اند. برخی نیز مانند کامو در کتاب‌هایش به دنبال راهی برای کنار آمدن با رنج زیستن می‌گردند. کامو در داستان‌هایش مانند بیگانه و طاعون این سوال را برای مخاطب ایجاد می‌کند که انسان می‌تواند با خواندن این کتاب‌ها با شخصیت‌ها همذات پنداری کند و اندیشه‌های نویسنده باعث بهبود زندگی‌اش شود.
نکته مهم در کتاب درمانی
کتاب درمانی راهکاری مناسب برای کاهش فشارهای جسمی و روحی است. اما باید بدانیم این شیوه ملاحضات خاص خودش را دارد و راه‌حلی برای همه‌ی مشکلات نیست اما می‌تواند در کنار سایر روش‌های اصلی درمان بسیار کمک‌کننده باشد.
در این شیوه، نیاز داریم که هم به خوبی بیماری را بشناسیم و هم به طور کامل با دنیای کتاب‌ها آشنا باشیم. به همین منظور باید همکاری و تعاملی در زمینه‌ی کتاب‌درمانی میان روان‌پزشکان و کتابداران رخ دهد.
کتاب درمانی کودکان
کتاب درمانی شیوه‌ای بی‌خطر است برای همین نیز متخصصان پرورش کودک، این روش را توصیه می‌کنند.
این شیوه را برای مواجه با فشارهای روحی پیشنهاد می‌کنند مانند:
- از دست دادن دوست
- جدایی والدین
- بستری بودن در بیمارستان
- تجربه‌ی شرایط بحرانی مانند جنگ زلزله و..
شیوه‌های کتاب درمانی برای کودکان
شیوه مستقیم
کتاب خوانی برای کودکان هم می‌تواند به شکل مستقیم باشد. در این شیوه کودک به صورت مستقیم با داستان درگیر شود و واکنش نشان دهد.
شیوه‌ی غیرمستقیم
در کتاب‌درمانی به شیوه‌ی غیر مستقیم، کتاب‌های آموزشی مرتبط با تربیت کودک را در اختیار والدین و اطرافیان کودک قرار می‌دهیم. این شیوه کمک می‌کند تا اطرافیان از شیوه‌های صحیح برخورد با کودک آگاه شوند. انتشارات نسل یاسان کتاب‌های مناسبی را آموزش برخورد با کودک و نوجوان را منتشر کرده است.
فواید ادبیات برای کودکان
ادبیات می‌تواند برای کودکان فواید زیادی را به ارمغان بیاورد. کتاب مانند آینه‌ای رو به روی کودک قرار می‌گیرد و بازتاب‌دهنده‌ی اندیشه‌ها و ویژگی‌هایشان باشد. کودکان با شخصیت‌های داستان‌ها همذات پنداری می‌کنند. ادبیات به کودکان در درک عواطف و احساسات، کمک می‌کند. به کمک کتاب‌درمانی، کودکان بینش جدیدی را در برخورد با دیگران می‌آموزند.
مزایای کتاب درمانی برای کودکان
ادبیات به کودکان نشان می‌دهد که بروز احساسات طبیعی است و خیلی از احساسات و عواطفی که آن‌ها تجربه می‌کنند را سایرین نیز دارند و بروز احساسات در آن‌ها امری طبیعی است.
ادبیات به کودکان می‌آموزد که هر شخص ممکن است عواطف و احساسات گوناگونی را تجربه کند. گاهی این احساسات در تضاد باهم دیگر قرار می‌گیرند. ادبیات از طریق شخصیت‌های داستانی به کودکان شیوه‌های برخورد و واکنش صحیح را به صورت غیر مستقیم می‌آموزد.
نکات مهم در کتاب درمانی برای کودکان
ابتدا باید نیازهای کودک و نوجوان را به خوبی شناسایی کنیم. کتابی را باید انتخاب کرد که مناسب مشکل کودک باشد. برای مثال اگر کودک شما از خجالتی بودن رنج می‌برد، داستانی را انتخاب کنید که شخصیت اصلی نیز همین مشکل را دارد و در پی رفع آن است.
کتاب مورد علاقه‌ی کودک خود را انخاب کنید. اگر کودک به حیوانات توجه خاصی دارد، کتابی را با شخصیت‌های داستانی حیوانی برای او بخوانید.
داستانی که برای کودک می‌خوانید، به گونه‌ای باشد که خلاقیت وی را بر انگیزاند و از کیفیت ادبی خاصی برخوردار باشد.
کتاب مورد استفاده در کتاب‌درمانی باید هیجانات کودک را به شیوه‌ی مناسب تخلیه کند و بازتابی درست از مشکلات کودک باشد.
محدودیت‌های روش
- برای بیسوادان و کم سوادان کاربردی نیست.
- عادت به مطالعه در خیلی از مردم هنوز جا نیفتاده است.
- تعداد کتاب‌هایی که برای کتاب درمانی مناسب باشند بسیار کم است.
- کتاب‌های موجود در بازار بیشتر برای تدریس در دانشگاه مناسب است. مطالب برای مردم عادی دشوار بوده و کاربردی نیست.
انتشارات نسل یاسان، کتاب‌هایی مناسب برای درمان، در زمینه‌های خودیاری، کوچینگ، خانواده و فرزندپروری،به چاپ رسانده است. محتوای این کتاب‌ها بر اساس مفاهیم و نظریات کاملا علمی نوشته شده و دارای راهبردها و توصیه‌های کاربردی و قابل فهم برای عموم مردم است.
سخن آخر
همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم، کتاب درمانی، روش موثر و بی‌خطری است و می‌تواند به مخاطب کمک کند تا خود را بشناسد. اما این روش برای تمامی اشخاص و مشکلات کافی نبوده و بهتر است در کنار سایر درمان ها استفاده شود. اگر دچار مشکل بحرانی هستید فقط به این روش اکتفا نکرده و حتما از کمک حرفه‌ای متخصصان روان‌شناسی استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید