همۀ والدین دوست دارند فرزندانی راستگو داشته باشند. تقویت راستگویی در کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد. باید دانست تا قبل از چهار سالگی، کودکان به طور عمدی دروغگو نمی‌گویند، بلکه آن‌ها صرفاً خیال‌پردازی‌هایی که برایشان واقعیت دارد را بیان می‌کنند اما از چهارسالگی به بعد، کودکان می‌دانند که شنونده، بر خلاف خودشان از وضعیت آگاهی ندارد.
دروغگویی در کودکان می‌تواند برای والدین نگران کننده باشد. همچنین شاید خیلی از پدران و مادران، آگاه نباشند که برای مواجه با این مشکل و تقویت راستگویی در کودکان باید چه کاری باید انجام دهند؟
ما در این مقاله سعی داریم ابتدا به سراغ دلایل دروغگویی در کودکان برویم و سپس به راهکارهایی برای مقابله با این مشکل شایع رفتاری در کودکان بالای چهارسال بپردازیم. برای مطالعۀ راهکارهای بیشتر، می‌توانید کتاب کودک من ۲ ( راهنمایی عملی والدین از ۳ تا ۶ سالگی) را از انتشارات نسل یاسان تهیه کنید.
بررسی دلایل دروغگویی در کودکان
برای تقویت راستگویی در کودکان باید ابتدا به این پرداخت که اصلا چرا کودکان دروغ می‌گویند؟ همان طور که قبلاً اشاره کردیم، کودکان تا قبل از چهار سالگی گمان می‌کنند خیال پردازی‌های خودشان نیز بخشی از واقعیت است، اما پس از چهار سالگی، از واقعیت امر و آگاهی دارند و می‌توانند چیزی بر خلاف آن را به دیگران بگویند. این اتفاق به دلایل گوناگونی رخ می‌دهد مانند:
تقلید
اگر به عنوان یک والد، حرف هایتان با عمل‌تان تفاوت های زیادی دارد، پس نمی‌توانید از کودکتان انتظار داشته باشید که اینگونه نباشد. کودکان در دروغگویی یا راستگویی، والدین خود را به عنوان یک الگو قرار می‌دهند و از آن ها تقلید می‌کنند.
ترس از تنبیه
یکی از دلایل اصلی و مهم دروغگویی در کودکان، ترس از تنبیه است. اگر کودک شما کار اشتباهی را انجام دهد و سپس با واکنش تند و تنبیه از جانب شما یا والد دیگر، روبه‌رو شود، طبیعی است که در موقعیت‌های بعدی سعی کند اشتباهاتش را پنهان ساخته یا دروغ بگوید.
جلب توجه
همۀما می‌دانیم که یکی از نیازهای ضروری کودکان، توجه از جانب والدین و اطرافیان است.این توجه می‌تواند مثبت یا منفی باشد. حال اگر کودک شما این توجه را دریافت نکند چه می‌شود؟
اگر کودک حس کند که مورد بی‌توجهی از جانب والدین قرار گرفته است، سعی می‌کند با دروغ گفتن درصدد جلب توجه پدر و مادر خود برآید.
به دست آوردن امتیاز
یکی دیگر از دلایل دروغگویی در کودکان به دست آوردن امتیاز است. در این حالت کودکان برای گرفتن جایزه، به دروغ می‌گویند که کار خوبی را انجام دادند.
عدم تشخیص خیال و واقعیت
برخی از کودکان نیز حتی پس از چهار سالگی در دنیای خیالات خود سیر می‌کنند و تفاوت‌های خیال و واقعیت را به‌طور کامل نمی‌دانند.
برای تقویت راستگویی در کودکان چه باید کرد؟
کودکان ممکن است در موقعیت‌های مختلفی دروغ بگویند. بر حسب موقعیت می‌توان از راه‌حل‌های زیر برای مقابله با دروغگویی و تقویت راستگویی در کودکان استفاده کرد:
برای تقویت راستگویی در کودکان، الگوی خوبی باشید
به هیچ عنوان جلوی کودک دروغ نگویید و این کار را به او آموزش ندهید؛ برای مثال،«به بابا تنگو که امروز به پارک رفتیم، بگو به خانۀ مادربزرگ رفتیم.» اگر می‌خواهید راستگویی را به کودکان خود آموزش دهید، ابتدا خود انسان صادقی باشید.
هنگام مواجهه با کار اشتباه بازجویی نکنید
اگر با کار اشتباه کودک مواجه شدید، هیچ گاه از او نپرسید که این کار را انجام داده است یا نه؛ زیرا باعث می‌شود کودک فرصت این را داشته باشد تا به این فکر کند که آیا می‌تواند این کار را گردن کسی به جز خودش بیاندازد؟
همچنین، جملات پرسشی در این موارد حس بازجویی و ترس را به کودکان القا می‌کند و منجر به دروغگویی در کودکان خواهد شد.
برای مثال به جای جملۀ «این لیوان آب را تو ریختی؟» می‌توانید از جملۀ «این‌طور که می‌بینم لیوان آب ریخته شده؛ پس بیا باهم درستش کنیم» استفاده نمایید. جملۀ درست به صورت خبری و همراه با دخالت دادن کودک در فرایند جبران است و می‌تواند با دروغگویی مقابله کند و باعث تقویت راستگویی در کودکان شود.
بیان کردن احساسات باعث تقویت راستگویی در کودکان می‌شود
یکی از شیوه‌های کارآمد برای مقابله با دروغگویی در کودکان و تقویت راستگویی، بیان احساسات خود نسبت به دروغگویی است.
برای مثال می‌توانید در مواجهه دروغگویی کودک به او بگویید: «خیلی دوست دارم راستش رو به من بگی، وگرنه خیلی ناراحت میشم؛ نگفتن حقیقت کار خوبی نیست.»
عواقب دورغگویی را گوشزد کنید
در سنین بالاتر، عواقب دروغگویی را برای کودک شرح دهید. مثلاً می‌توانید به کودک بگویید:«می‌دونی اگه ما راست نگیم چه اتفاقی می‌افته؟ آدم‌ها دیگه به ما اعتماد نمی‌کنن و به حرف‌هامون گوش نمی‌دن.»
از دروغگو نامیدن کودک، پرهیز کنید!
هیچ گاه به کودک صفت دروغگو ندهید و از این واژه تحت هیچ شرایطی استفاده نکنید؛ زیرا به مرور زمان می‌پذیرد که دروغگو است و این رفتار برایش عادی می‌شود.
راستگویی را تشویق کنید
از طریق جملات انگیزشی مانند«خیلی خوشحال شدم که راستش رو گفتی» یا جدول‌های ستاره‌دار و در نهایت دادن جایزه‌ای کوچک این فرایند را تقویت کنید؛ لازم نیست که جایزه حتما مادی باشد. می‌توانید با افزایش زمان بازی کودک در پارک، پختن غذای مورد علاقه و … این کار را انجام دهید.
برای تقویت راستگویی در کودکان، اعتماد به نفسشان را تقویت کنید
هنگامی که کودکان به دلیل جلب توجه دروغ می‌گویند، باید از راه‌های تقویت اعتماد به نفس استفاده کنید. کودکان نیاز دارند در موقعیت های مختلف از آن‌ها تعریف شود تا احساس ارزشمندی را در خود شکل دهند. تشویق تلاش به جای نتیجه، یکی از این راه‌هاست. برای مثال، به جای تشویق کردن تعداد گل‌هایی که در فوتبال زده است، تلاش سخت او را در بازی تشویق کنید.
اگر مشکل دروغگویی در کودکان شدیدتر شد، بهتر است هرچه سریع‌تر از کمک‌های روان‌شناسی استفاده کنید.
نکتۀ پایانی برای تقویت راستگویی در کودکان
در این مقاله به دلایل دروغگویی در کودکان بالای چهارسال پرداختیم، همچنین راهکارهایی را بیان کردیم که با به کار بستن آن‌ها می‌توان به مقابله با دروغگویی پرداخت و راستگویی در کودکان را تقویت کرد. یادتان باشد که کودکان آینه‌ای از رفتار و اعمال ما هستند، پس اگر می‌خواهید فرزندان خود را راستگو تربیت کنید، باید نخست، انسان راستگویی باشید.
دیدگاهتان را بنویسید