۱۰ مهارت مهم زندگی که باید یادبگیرید

چرا مهارت‌های زندگی ضروری است؟

برای هر فرد بالغی ضروری است تا برای برقراری ارتباط با افراد جامعه مهارت‌هایی را یاد بگیرد. این مهارت‌ها در زندگی فرد بسیار مهم است. مهارت‌های زندگی به فرد کمک می‌کند تا علاوه بر برقراری  ارتباط صحیح، از آسیب‌ها و مشکلات زیادی در زندگی جلوگیری می‌کند.

مهارت‌های زندگی؛ ذاتی یا اکتسابی؟

این توانایی‌ها و مهارت‌ها خود به خود به وجود نمی‌آیند بلکه باید آموخته شوند. هرچند برخی مهارت‌ها را طی تجارب روزانه‌مان در محیط کار و منزل می‌آموزیم، لیکن این آموزه‌ها برای ایفای نقش‌های پیچیده‌ای که در دنیای امروز به عهده داریم اصلا کافی نیستند. امروزه آموزش و پرورشی می‌خواهیم که خوب زیستن را اولویت خود قرار دهد.

مهارت‌ چیست؟

مهارت یعنی توانایی لازم برای انجام یک کار. وقتی می‌گوییم کسی در کاری ماهر شده است؛ یعنی می‌تواند آن‌کار را در کمترین زمان ممکن، با کمترین خطا و با بالاترین کیفیت انجام دهد. برای مثال، وقتی می‌گوییم فلان شخص یک تایپیست ماهر است؛ یعنی می‌تواند با ده انگشت و با سرعت بالا تایپ کند، در حالی که خطای بسیار کمی دارد.

مهارت یعنی دانایی و توانایی. به عبارت دیگر، وقتی می‌توانیم در کاری ماهر شویم که ابتدا دانش لازم درباره‌ی آن را کسب کنیم و سپس آن‌چه یاد گرفته‌ایم را تمرین و تکرار کنیم تا مسیر عصبی مرتبط با آن در مغز شکل بگیرد و بتوانیم آن کار را به بهترین شکل انجام دهیم. البته تمرین و تکرا به تنهایی کافی نیست؛ بلکه بهتر است یک فرد ماهر در آن زمینه عملکرد ما را ارزیابی کند و درباره‌ی کیفیت آن به ما بازخورد بدهد. در غیر این صورت، ممکن است کاری را بارها و بارها، ولی به شکلی نادرست و اشتباه، تکرار کنیم.

مهارت‌های زندگی از نظر سازمان جهانی بهداشت

سازمان بهداشت جهانی مهارت‌های زندگی را چنین تعریف نموده است:« توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به‌گونه‌ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره کنار بیاید.»

به طور کلی، مهارت‌های زندگی عبارتند از توانایی‌هایی که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، غنای روابط انسانی، افزایش سلامتی و رفتارهای سلامت‌محور در سطح جامعه می‌شوند.

فواید مهارت‌های زندگی

این مهارت‌ها هم راهکارهایی برای ارتقای سلامت روان  هستند و هم ابزاری پیشگرانه برای جلوگیری از آسیب‌های روانی- اجتماعی نظیر اعتیاد، خشونت، طلاق و ….

برنامه‌های مختلفی که بر اساس آموزش مهارت‌ها در زمینه‌ی ارتقای سلامت روانی اجرا می‌شود مشتمل بر چندین هدف اصلی هستند؛ از جمله:

تقویت اعتماد به نفس

تقویت روحیه‌ی مشارکت و همکاری

ایجاد روحیه‌ی مقاوم و مبتنی بر تاب‌آوری

تامین سلامت جسمی و روانی

تقویت مهارت‌های ارتباطی

ارتقای سازگاری با خود و محیط

آموزش مهارت‌های زندگی فرد را قادر می‌سازد تا دانش، ارزش‌ها و نگرش‌ها را به توانایی‌های بالفعل تبدیل کند؛ مثل این که چه کاری باید بکند و چگونه آن را انجام دهد.

انواع مهارت‌ های زندگی که باید یاد بگی

سازمان بهداشت جهانی، مهارت‌های زندگی را با عناوین دهگانه‌ی زیر مشخص کرده است که برخورداری از هر یک از این مهارت‌ها مستلزم دانستن، تمرین و به‌کارگیری هرچه بیشتر در زندگی روزمره است:

در ادامه به توضیح مختصری از مهارت‌های زندگی می‌پردازیم.

خودآگاهی

مهارت خودآگاهی به فرد کمک می‌کند تا شناخت بیشتری نسبت به خود، ارزش‌ها، خصوصیات، خواسته‌ها، اهداف، نقاط نقاط قوت و ضعف، احساسات و هویت خویش بیابد.

خودآگاهی توانایی شناختن خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط قوت و ضعف، توانایی‌ها و ناتوانایی‌ها است. این مهارت یکی از کلیدی‌ترین مهارت‌هایی است که هر فرد باید بدان مجهز شود. این که چه شخصیتی دارید، چگونه اطلاعات را پردازش می‌کنید، به چه صورت خود را به دیگران نشان می‌دهید و… همگی جز خود شماست و آگاهی از این موضوعات شرط لازم برای تغییر است. اطلاع و اقرار به این که چگونه آدمی هستید این امکان را به شما می‌دهد تا مسئولیت رشد فردی و تقدیر و سرنوشت خود را به دست بگیرید.

مهارت همدلی

همدلی به معنای تلاش برای فهم موقعیت زندگی و احساسات دیگران است. درک و پذیرش دیگران، یعنی افرادی که با ما متفاوت هستند، بخشی از مهارت همدلی است. همدلی یک مهارت و توانایی است و مانند هر توانایی دیگر نیاز به آموزش، تجربه و تمرین دارد. این مهارت به فرد امکان می‌دهد بتواند احساسات و حالاتی را دیگری بفهمد که تاکنون تجربه نکرده است.

مهارت مدیریت استرس

در طول مدت زمان طولانی، اگر نتوانیم استرس خود را مدیریت کنیم، آسیب‌های فراوانی به جسم و ذهنمان وارد می‌شود.

مردم به شیوه‌های مختلفی در برابر استرس واکنش نشان می‌دهند، این واکنش مقابله نامیده می‌شود. مقابله یعنی استفاده‌ی بهینه از منابع درونی خویش. مقابله شامل تلاش‌های معطوف به عمل و بین فردی جهت کنترل و اداره (مانند تسلط یافتن، تحمل، کاهش، به حداقل رساندن) توقعات محیطی و درونی و تعارضات بین آن‌هاست. بر طبق پژوهش‌ها، از موثر ترین راه‌حل‌های مقابله‌ای، راه‌حل‌های برنامه‌ریزی شده است. مقابله‌کنندگان موفق کسانی‌اند که مسئولیت یافتن راه‌حل مشکلات زندگی را شخصا به عهده می‌گیرند، با حس تبحر و تسلط با موقعیت استرس‌زا مقابله می‌کنند.

مدیریت خشم

خشم پاسخ طبیعی در مقابل تهدید است. انرژی لازم را در افراد ایجاد می‌کند تا بتوانند در صورتی که حق آن‌ها ضایع شود به دفاع برخیزند. یک نکته‌ی بسیار مهم این است که به محض ایجاد خشم بتوان آن را تشخیص داد و پیش از شدت پیدا کردنش آن را کنترل نمود.

برای این کار بهتر است فرد نسبت به علائم اولیه ایجاد خشم در خویش حساس شده و آن‌ها را به محض بروز شناسایی نماید. پس از شناسایی نشانه‌های خشم، باید به شیوه‌ی درست و جرات‌مندانه آن را بروز داد. رفتارهای جرات‌مندانه یا جسورانه یا قاطعانه به رفتارهایی هستند که افراد با استفاده از آن‌ها احساس و خواسته خود را ابراز می‌کنند، بدون این که به حقوق دیگران لطمه‌ای بزنند.

مهارت ارتباط موثر

ارتباط موثر رابطه‌ای کلامی و غیر کلامی است که بین دو یا چند نفر برقرار می‌شود. در طی این ارتباط افراد می‌توانند عقاید، نیازها، خواسته‌ها و هیجان‌های خود را ابراز کنند و به احساس رضایت دست یابند. در راستای فرایند ارتباط وجود مولفه‌هایی الزامی است؛ از جمله پیام، فرستنده، گیرنده، وسیله‌ی ارسال پیام، بازخورد و شرایط ارسال پیام. برای برقراری ارتباط موثر (کلامی و غیر کلامی) باید مهارت‌هایی مانند مهارت توجه کردن، مهارت گوش دادن، صحبت کردن، نوشتن را باید در خود تقویت کنید.

مهارت رابطه‌ی بین فردی

ما برای برآورده ساختن انواع نیازهای خود ناگزیر از برقراری رابطه با اطرافیان هستیم. همچنین برای کلیه‌ی فعالیت های اجتماعی از جمله دوست یابی، ازدواج، تحصیل، اشتتغال و… به ارتباط نیاز داریم. اگر مهارت برقراری رابطه‌ی بین فردی را خوب نیاموزیم، غالب فعالیت‌های اجتماعی ما آنگونه که می‌خواهیم پیش نرفته و رضایت ما را تامین نخواهد کرد. ارتباطات زمانی کارآمد خواهند بود که به شیوه‌ای مثبت و سازنده برقرار شوند، در غیر این صورت دردسر آفرین می‌شوند.

مهارت تفکر انتقادی

تفکر انتقادی استفاده از مهارت‌های شناختی و ترفندهایی است که احتمال نیل به نتیجه‌ی مطلوب را افزایش می‌دهند. تفکر نقاد به معنای تفکر و اندیشیدن مستدل و منطقی پیرامون مسائل و تشخیص و قضاوت صحیح درباره‌ی آن‌ها به منظور دستیابی به زندگی موفق و سعادتمند است. در فرایند تفکر نقادانه، نقاط ضعف و قوت تفکر فرد شناسایی شده و شکل پیشرفته تر و بهتر از تفکر از نو مطرح می‌گردد.

تفکر خلاق

خلاقیت یعنی تولید ایده‌های جدید؛ ایده‌هایی که به منظور حل مسائل مهم می‌توان به کار گرفت. از دیدگاه روان‌شناسی خلاقیت به معنای پدیدآوردن چیزی از چیز دیگر به گونه‌ای منحصر به فرد است. عواملی مانند دانش، توانایی عقلانی، سبک فکری، شخصیت، انگیزش و محیط می‌توانند بر روی خلاقیت تاثیر داشته باشند.

مهارت های حل مسئله و تصمیم‌گیری

زندگی مملو از مشکلاتی است که باید حل شوند و تصمیم‌هایی است که باید گرفته شوند. بنابراین مهم است که در مواجهه با موقعیت‌های مساله‌برانگیز یا مستلزم تصمیم، روش و شیوه داشته باشیم.

موضوعات مهم حل مسئله و تصمیم‌گیری مورد توجه بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است. یافته‌های آن‌ها حاکی است اهمیتی ندارد افراد در زندگی با مشکل، دردسر، گرفتاری، انتخاب و … رو به رو نشوند، بلکه مهم این است که بتوانند به شیوه‌ای صحیح عمل کنند. اگر در موقعیت‌هایی که باید در آن تصمیم گرفت به خوبی عمل کنیم، دچار آشوب فکری و ذهنی نمی‌شویم و به سطحی از خودآگاهی می‌رسیم که می‌توانیم نقاط قوت خویش را بهبهود ببخشیم.

سخن آخر

مهارت‌های زندگی می‌تواند زندگی فردی و زندگی اجتماعی هر فرد را اشد و ارتقا دهد. نکته مهم این است که تمامی مهارت‌های زندگی قابل تمرین و یادگیری هستند و هر فرد می‌تواند ازپس از آموزش‌های لازم، آنها را در زندگی خود به کار بگیرد.

برای یادگیری این مهارت‌ها، به کتاب آشنایی با مهارت های زندگی مراجعه کنید.