راهنمای مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی

انسان‌ها از ابتدای پیدایش با مسائل پیچیده و سوال‎‌های بی‌جواب زیادی رو‌به‌رو بودند. سوالاتی مانند چرا ما وجود داریم؟ چرا دنیا در حال تغییر است؟  آیا خدا وجود دارد؟ و…

اندیشمندان زیادی در طول تاریخ به سوال و جواب در این مورد پرداختند. انسان امروزی نیز هنوز با این مسائل سر و کله می‌زند.

نقش فلسفه در زندگی پر رنگ است، چون ما با در هر دوره از زندگی درگیر مسائل فلسفی هستیم.  

در این مقاله سعی داریم به این سوال جواب دهیم که چرا مطالعه‌ی فلسفه اهمیت دارد و همچنین راهکارهایی را معرفی می‌کنیم که به شما در شروع مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی کمک می‌کند.

اهمیت مطالعه کتاب‌های فلسفی

۱.پرورش حس کنجکاوی با کتاب‌های فلسفی

قلمروی فلسفه، دنیای پر رمز و راز و جالبی است. مطالعه‌ی فلسفه به ما در پرورش حس کنجکاوی کمک می‌کند. با مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی، ما با آرا و نظرات گوناگون آشنا می‌شویم و می‌توانیم انتخاب کنیم کدام را بپذیریم و کدام را رد کنیم. چه با این دیدگاه‌ها موافق باشید چه مخالف، باعث می‌شود در ذهن‌ شما سوالاتی در مورد مباحث گوناگون شکل بگیرد.

بگذارید در این مورد مثالی برای شما بزنم. ژان ژاک روسو فیلسوف قرن هجدهم فرانسه، در مورد تربیت انسان نظریات جالبی دارد.

روسو معتقد است انسان به صورت ذاتی و فطری، طبیعت پاکی دارد. اما جامعه آلوده است و انسان را فاسد می‌کند. او اعتقاد دارد کودک را باید از جامعه دور نگهداشت تا مراحل طبیعی زندگی خود را طی کرده و آلوده نشود. برای تربیت لازم نیست برای کودک از مزایای کارهای خوب سخنرانی کنیم بلکه تنها کافیست کار بد را به کودک نیاموزیم.

شما وقتی نظریه روسو را می‌خوانید حتی اگر با روش‌های تربیتی او مخالف هم باشید، باز هم سوالاتی در ذهنتان ایجاد می‌شود. سوالاتی مانند این‌که آیا واقعا جامعه آلوده است؟ طبیعت آدم چیست؟ آیا همه‌ی انسان‌ها واقعا فطرت پاکی دارند؟ و…

به وجود آمدن این سوالات باعث می‌شود با ذهن بازتری نسبت به مسئله‌ی تربیت کودک نگاه کنید.

۲. رشد تفکر انتقادی

یکی دیگر از مهارت‌هایی که با مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی می‌توانیم آن را کسب کنیم، تفکر انتقادی است.

با تفکر انتقادی می‌توان به ارتباط بین پدیده‎‌ها پی ببریم و استدلال کنیم. همچنین با تفکر انتقادی خطاهای استدلال خود و دیگران را می‌توانیم شناسایی کنیم. ما با تفکر انتقادی می‌توانیم ریشه‌ی عقاید و ارزش‌های خود را شناسایی کرده و جلوی بروز تعصب و خشک‌اندیشی را بگیریم. همچنین می‌شود مسائل و مشکلات زندگی خود را با استفاده از تحلیل و استدلال بهتر حل کنیم.

۳. فلسفه و زندگی روزمره

سقراط فیلسوف بزرگ یونانی در کوچه پس کوچه‌های آتن می‌گشت و استدلال‌های مردم را به چالش می‌کشید تا آن‌ها شیوه انتقادی اندیشیدن را بیاموزند.

گاهی اوقات ما فکر می‌کنیم مسائل فلسفی بسیار پیچیده و دشوارند و کتاب‌های فلسفی، کتاب‌های قطوری در بالاترین قفسه‌های کتابخانه‌ها هستند که قد اندیشه‌ی ما به آن نمی‌رسد. اما این‌طور نیست. از فلسفه می‌توانید برای حل کردن مسائل زندگی خود استفاده کنید. بیایید با هم یک مسئله را که شاید در زندگی هر کسی زیاد پیش بیاد را مورد بررسی قرار دهیم.

یک مثال از حل مسائل زندگی با فلسفه

گاهی خواسته‌ها و اهداف مشروع  ما برای دیگران خوشایند نیست و برای آن‌که دیگران را خشنود کنیم باید آنچه را که خلاف خواسته و نیت‌های خود ماست انجام دهیم. طبیعتا این باعث ناراحتی و عذاب ماست.

اپیکتتوس فیلسوف بزرگ رواقی برای حل این مسئله، راه‌حلی دارد. او تلاش برای خشنود کردن دیگران را تله‌ی خطرناکی می‌داند. به نظر او اگر تلاش کنیم که دیگران را از خودمان خشنود و راضی نگه داریم، به سمت چیزهایی تغییر جهت پیدا می‌کنیم که از دایره‌ی اثر گذاری و کنترل‌مان خارج است.

اپیکتتوس پیشنهاد می‌کند بپذیرید و خودتان را قانع کنید که عاشق خرد و جستجوگر حقیقت باشید. تلاش نکنید از نگاه دیگران عاقل و خردمند به نظر برسید. اگر می‌خواهید زندگی خردمندانه‌ای داشته باشید، بر اساس شرایط، ارزش‌ها، دیدگاه و نظر خودتان زندگی کنید.

چگونه فلسفه بخوانیم؟

برای شروع فلسفه می‌توانید از چند راهکاری که در ادامه به آن خواهیم پرداخت استفاده کنید:

انتخاب یک موضوع فلسفی

فلسفه مطالعه‌ای عمیق و پرکاربرد برای انسان‌هاست، چرا که به شما کمک می‌کند تا به دنبال معنای واقعی زندگی‌تان بگردید و نحوه فکر کردن و تصمیم‌گیری‌تان را بهبود بخشید. در اینجا چند نکته برای شروع به مطالعه فلسفه برای شما آمده است:

برای شروع مطالعه‌ی فلسفه، به سراغ موضوعی که دلخواه شماست بروید. شما می‌توانید موضوعاتی مانند تاریخ، جامعه‌شناسی، سیاست، اخلاقیات، فلسفه‌ی علم و هزاران موضوع دیگر را انتخاب کنید.

مطالعه کتاب‌های فلسفی

حال که موضوع مورد نظر خود را انتخاب کردید، زمان آن رسیده است که به دنبال کتاب‌های فلسفی مرتبط با موضوع خود بروید. برای این کار می‌توانید از افراد صاحب‌نظر نیز مشورت بگیرید و به وب‌سایت هایی مانند Goodreads مراجعه کنید.

تحلیل و بررسی

برای درک بهتر متون فلسفی، باید آن‌ها را بررسی و تحلیل کنید. برای این منظور، باید با مبانی فلسفی آشنا شوید و به دنبال ارتباطات بین این مبانی با موضوع فلسفی مورد نظر خود بگردید.

بحث و گفت‌وگو

بحث و گفت‌وگو با دیگران می‌تواند به شما کمک کند تا نظرات خود درباره یک موضوع فلسفی را همواره به‌روز نگه دارید. این بحث‌ها می‌تواند با دوستان، خانواده، استادان رشته فلسفه و حتی اعضای گروه‌های آنلاین صورت گیرد. شما می‌توانید با دوستان علاقه‌مند با فلسفه، دورهمی‌هایی برای مطالعه و گفتگوی فلسفی ترتیب دهید و هر جلسه به بررسی یک موضوع بپردازید.

تمرین

تمرین و تجربه‌ی فلسفی همچنین می‌تواند به شما در درک بهتر مبانی فلسفی و ارتباط آن‌ها با موضوعات فلسفی مرتبط کمک کند، بنابراین تلاش کنید فلسفه را به زندگی روزمره‌ی خود بایورید. به افکار خود با دید انتقادی نگاه کنید. می‌توانید هنگامی که با مسئله‌ای در زندگی خود مواجه شدید، خود را به جای یکی از فیلسوف‌های بزرگ بگذارید. مثلا با خود فکر کنید اگر اپیکتتوس با موضوعات خارج از کنترلش در زندگی روبه‌رو می‌شد، چه می‌کرد؟ یا اپیکور فیلسوف معروف رواقی، اگر رنج‌های زندگی شما را داشت، چگونه با آن‌ها کنار می‌آمد.

پیشنهاد کتاب مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی

اگر می‌خواهید به‌تازگی مطالعه‌ی فلسفه را شروع کنید، کتاب هنر زندگی خردمندانه اثر شرون لبل و با ترجمه‌ی امیر پهلونژاد می‌تواند برای شروع انتخاب کاملا مناسبی باشد.

نویسنده‌ی این کتاب، شرون لبل، به شرح اندیشه‌های اپیکتتوس پرداخته است. مخاطب فلسفه‌ی اپیکتتوس می‌تواند هرکسی باشد؛ هم انسان‌هایی که دردسرها، آرزوها، مشکلات، غم و اندوهی که روح را پژمرده می‌کند پوچی و بطالت و جاه‌طلبی بیش از حد دارند و هم آن‌هایی که امیدوار و مشتاق دیدار و برخورد با لذت و خوشی بلاوصف، لحظات شیرین پیروزی و اقبال‌های حیرت‌آور که منجر به موفیقت و شادکامی می‌شود. رواقی‌گری اپیکتتوس، چیزهای فراوانی برای گفتن دارد؛ چون رواقی‌گری، (( فلسفه‌ی زندگی واقعی برای انسان‌های واقعی است که زندگی واقعی را زندگی می‌کنند)).

سخن آخر

     آسایش ما در فلسفه است.

 این جمله از توماس هابز، فیلسوف و اندیشمند انگلیسی قرن شانزده میلادی درباره‌ی فلسفه است.  شاید شلوغی زندگی ماشینی، فرصت اندیشیدن را از ما گرفته باشد اما مسائل پیچیده‌ی زندگی همچنان سرجای خود هستند و گاهی ذهن ما را قلقک می‌دهند و برخی اوقات باعث سردرگمی ما می‌شوند. مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی، می‌تواند در مسیر یافتن پاسخ‌های زندگی، راهکار تسلی‌بخشی باشد.

فلسفه فقط در میان کتاب‌های قطور یا برای صحبت در مورد کرسی‌های دانشگاهی نیست. بلکه باید در زندگی روزمره‌ی خود و روبه‌رو شدن با مسائل زندگی، فلسفی اندیشید.