اصول و فنون رویکرد مراجع محور

توضیحات

درمان مراجع محور: کارل راجرز با رویکرد مراجع‌محور، رویکرد آموزشی و درمانی متفاوتی را پدید آورد. در رویکرد مراجع‌محور، درمان‌گر سعی می‌کند تا دنیا را از دریچۀ چشم چشمان او بنگرد. یعنی تجارب مراجع خود را بدون قضاوت بپذیرد. از طرق رویکرد مراجع‌محور می‌توان به کودکان و نوجوانان کمک کرد تا قدم در مسیر شکوفایی بگذارند. کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع‌محور نوشته مارک پرور، یکی از منابع علمی و کاربردی برای درمان‌گران و علاقه‌مندان به حوزۀ روان‌شناسی کودک و نوجوان است. این کتاب شامل تجارب ارزشمند نویسنده، در زمینۀ کار بالینی و آموزشی و درمان مراجع‌‌محور با مراجعان کم سن و سال است.

مقدمه مترجمان کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

«ما برای به‌‌دست‌‌آوردن توجه دیگران، به خودمان خیانت می‌کنیم و نه با ارزش‌های خود، بلکه با ارزش‌هایی که به ما تلقین شده‌اند؛ زندگی می‌کنیم». کارل راجرز

کارل راجرز بیش از ۶۰ سال پیش ارزش‌‌های درونی را معنادارترین مساله زندگی هر شخص دانست و خود نیز با ارزش‌‌های منحصر به فردش، نظام فکری، روانشناختی و آموزشی متفاوتی را پایه‌‌گذاری کرد که درون‌‌مایه‌های انسانی آن، بعد از سال‌‌ها -روز به روز- درخشان‌‌تر و بی‌‌بدیل‌‌تر در همه عرصه‌‌های حیات بشری می‌‌درخشند.

راجرز و نظریاتش در دورانی که از سویی رویکرد روانکاوی، با تکیه بر ناهوشیاری و عدم کنترل افراد بر زندگی و از دیگر سو، رویکردهای رفتاری صرف با خلاصه‌‌سازی انسان در قالب رفتارهای از پیش تعیین شده،‌ بر روان‌‌درمانی و روانشناسی سیطره کامل داشتند، نگاهی نوین، انسانی، اصیل و ارزش‌‌مدار را به جامعه روانشناسی هدیه کرد. رویکرد مراجع‌‌محور، زاده‌ی نگاه باز، تجربیات اصیل انسانی، شهامت در تغییر مسیر زندگی و سال‌‌ها تعمق و تنهایی در دوران کودکی راجرز است. وی با درک دنیای متفاوت پدیدارشناختی خود، به احترام و پذیرش دنیا از دیدگاه دیگران دست یافت. چنان‌‌چه در ویدئوهای بازمانده از وی بیان می‌‌دارد: «در جلسه با مراجعم تلاش می‌‌کنم او بودن را تجربه کنم و دنیا را از دریچه‌ی چشمان او بنگرم…»

راجرز نه تنها با تدوین اصول نظریه مراجع‌‌محور در روان‌‌درمانی و مشاوره، تحولی انسانی و شگرف ایجاد کرد بلکه با چارچوب‌‌های انسان‌‌گرایانه‌‌اش در صلح جهانی، روابط بین‌الملل، آموزش، مددکاری و روابط بین فردی نیز ردپایی عمیق و غیر‌‌قابل انکار برجا گذاشت. اصالت، همدلی، عشق بی‌قید و شرط و همخوانی چنان بر پیکره‌ی روانشناسی سنتی تاختند که به ناچار اسب سرکش فنون و تکنیک‌‌ها را در مسیر روان درمانی مهار کردند و اکنون همه‌ی مطالعات و پژوهش‌‌ها بر اثربخشی برقراری رابطه‌ی مثبت و توام با همدلی، اصالت و همخوانی در مقابل استفاده از فنون و تکنیک‌‌ها -با اختلافی فاحش- بر رابطه‌ی درمانی در مسیر تغییر و یکپارچگی فرد تاکید می‌‌کنند.

آن‌‌چه کار حرفه‌‌ای در رویکرد مراجع‌‌محور را سخت و طاقت‌‌فرسا می‌‌کند؛ نگاه جامعه‌ی علمی روانشناسی و مشاوره در ایران، به درمان فرد محور است. چنان‌‌چه آن را درمانی ساده، بدون چارچوب و اصول خاصی می‌‌شناسند که تنها بایستی مراجع را تکرار کنی و سر تکان دهی! این افسانه نسبت به درمانی چنین عمیق، اصیل و انسانی که به حضور کامل، اصالت درونی، همخوانی با خود،‌ حفظ مرزهای درمانگری و قرار داشتن روان‌‌درمانگر/مشاور در مسیر خودشکوفایی نیاز دارد، تنها ریشه در نادانستن و نبود منابع و دوره‌‌های آموزشی و علمی معتبر در حیطه‌ی درمان مراجع محور دارد. چنان‌‌چه راجرز در جایی می‌‌نویسد: «فرایند درمان، بازگشت به خود واقعی و قرار گرفتن در مسیر خودشکوفایی است…»

به هر روی،‌ پس از سال‌‌ها آموزش و درمانگری در چهارچوب درمان مراجع محور، برآن شدم تا اصول و پایه‌‌های علمی این رویکرد را با ترجمه‌ی متون اصلی و تاثیرگذار، با همکاران و دانشجویانم به اشتراک بگذارم و با اصالت و عشق بی‌قید و شرط آن‌‌چه در این سال‌‌ها آموختم را به جامعه‌ی روانشناسی ایران هدیه دهم. شاید تلاشی باشد -هر چند اندک- در مسیر زدودن زنگار باورهای اشتباه موجود در باب رویکرد مراجع محور.

این کتاب از کاربردی‌‌ترین متون قابل استناد در استفاده از رویکرد مراجع‌‌محور در روان‌‌درمانی کودکان و نوجوانان است. مارک پرور،‌ سال‌‌ها است که به کار بالینی و آموزشی در زمینه‌ی درمان مراجع‌‌محور با مراجعان کم سن و سال مشغول است و به همین جهت، اثری سرشار از مطالعات موردی و بالینی را به نگارش در‌‌آورده است. به عنوان روان‌‌درمانگری مشتاق در کاربرد روان‌‌درمانی مراجع‌‌محور در کار با کودکان و نوجوانان، سال‌‌ها است که این اصول و پایه‌‌ها را به کار می‌‌بندم و با نگاهی عمیق و قلبی مشتاق، در راه به اشتراک‌‌گذاردن تجاربم با دانشجویان، روان‌‌درمانگران و مشتاقان روان‌‌درمانی کودک و نوجوان گام بر‌‌می‌‌دارم.

مؤخره‌ انجمن روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان بر این کتاب

روان‌شناسی و کاربست آن در زندگی روزمره‌ی آدمی، دیگر زمینه‌ای نامأنوس و غریب در فضای علمی و اجتماعی جامعه‌ی ایرانی نیست. خوشبختانه در سایه‌ی چنین اقبالی، روان‌شناسی کودک و نوجوان نیز با نگاه تحولی و پیشگیرانه‌ی خود، هم‌‌پای سایر شاخه‌های روان‌شناسی در فضای علمی، آموزشی و درمانی کشورمان بالیده است. در طول تاریخ بلند و تاریخچه‌ی کوتاه روان‌شناسی ایرانی، روان‌شناسی کودک و نوجوان و روان‌درمانیِ معطوف به گستره‌ی کودکی و نوجوانی، همواره مورد توجه متخصصان و صاحب‌نظران روان‌شناسی در کشور بوده است. نهال کوچکی که بذرهای آن روزگاری با تلاش بزرگان این رشته بر خاک روان‌شناسی کشورمان کاشته شد، هم‌اینک درختی تنومند است که با همت استادان و دانش‌پژوهان جوان ایرانی ارتزاق می‌کند و خنکای سایه‌ی خویش را بر قامت روان‌شناسی این مرزوبوم می‌گستراند.

بی‌راه نیست اگر بگوییم شاخه‌ی روان‌شناسی کودک و نوجوان، پس از طی دوران شکل‌گیری و تحول خویش، امروزه از مهم‌ترین حیطه‌های آشتی بین علم روان‌شناسی نظری و روان‌شناسی کاربردی در جامعه‌ی ایرانی محسوب می‌شود، زیرا فهم دنیای روانیِ پیچیده و سحرانگیز کودکی و نوجوانی و کشف نحوه‌ی ارتباط و تعامل مؤثر و ارتقاءدهنده با کودک و نوجوان، افزون ‌بر روان‌شناسان، همیشه در کانون توجه گروه‌های مختلف غیرمتخصص، ازجمله مربیان، والدین و معلمان نیز قرار داشته است. این دغدغه‌ی یگانه و مشابه، از دیرباز فصل مشترکی را برای پیوند روان‌شناسی نظری با روان‌شناسی کاربردی گشوده است. ازاین‌رو، روان‌شناسی کودک و نوجوان بایستی علاوه‌بر حرکت در پیچ‌وخم نظریه‌ها، مفهوم‌سازی‌ها و پژوهش‌های نظام‌دار علمی و به خود خواندن متخصصان روان‌شناسی، نگاهی ویژه نیز به خیل مشتاقان این دانش پراقبال داشته باشد تا از این مسیر، دوشادوش پاسخگویی به پرسش‌های علمی دانش‌پژوهان جوان در فضای دانشگاهی، پاسخگوی پرسش‌های والدین، معلمان و حتی کودکان و نوجوانان نیز باشد. چنین تلاشی، ضمن تطبیق دانش روان‌شناسی با مطالبات و نیازهای زمان، آن را از محصور ماندن در فضای تنگ دانشگاهی و اسیر شدن در حصار چهارچوب‌های نظری می‌رهاند.

در همین راستا، با استمداد از عنایت خداوند منان و به یمن همت اهل نظر، «انجمن روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان ایران» در راستای تحقق رسالت‌های آموزشی، پژوهشی و حرفه‌ای خویش، درصدد برآمده است تا پاسخ‌‌گوی بخشی از نیازهای تخصصی و عمومی در گستره‌ی روان‌شناسی کودک و نوجوان باشد. تلاش برای انتشار آثاری که روان‌شناسی کودک و نوجوان را در دسترس عموم قرار دهد، مورد اهتمام ویژه و مشترک «انجمن روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان ایران» و «انتشارات نسل یاسان» قرار گرفته است. ضرورت انجام این امر خطیر بر کسی پوشیده نیست؛ لذا کمال مطلوب آن باید به‌تدریج و پس از نقدها و نکته‌سنجی‌های پیاپی ارباب نظر به‌‌دست‌‌آید. بدین‌منظور از استادان، صاحب‌نظران، دانش‌پژوهان، پژوهشگران و مخاطبان غیرمتخصص تقاضا می‌شود با همیاری، راهنمایی و پیشنهادهای راه‌‌گشای خویش، این انجمن را در جهت تصحیح مجموعه‌ی حاضر و دیگر آثار منتشرشده توسط این انجمن و انتشارات نسل یاسان یاری دهند. مؤلفان این آثار به‌حکم امانت‌داری، نه دانش روان‌شناسی را (برخلاف روان‌شناسی و روان‌شناسان زرد) می‌آرایند و نه در تنگنای چارچوب‌های نظری محصور می‌مانند. معرفت علمی آن‌ها گاه همان‌قدر شخصی است که معرفت علمی عالمان علوم دیگر و به همان اندازه محکوم و محتاج نقد است که آرای عالمان دیگر.

فهرست مطالب

بخش اول: اصول و نظریه‌‌ها

۱.مقدمه: چرا روان درمانی و مشاوره با کودکان و نوجوانان در رویکرد مراجع محور متفاوت است؟

۲. رویکرد مراجع محور: چارچوب‌های نظری

۳.ابعاد تاریخی، اخلاقی و حقوقی در روان‌‌درمانی با کودکان و نوجوان

۴. ارزیابی نتایج حاصل از درمان

۵. چرا کودکان و نوجوانان خوشحال نیستند؟ نگاهی به رویکرد مراجع محور

۶. اهمیت رابطه

بخش دوم: تکنیک‌‌ها و فنون

۷. کار با احساسات و هیجانات

۸. توجه مثبت بی‌قید و شرط

۹. همخوانی

۱۰. همدلی

۱۱. کاربرد روش‌‌های خلاقانه در درمانِ مراجع محور

۱۲. رشد و بهبود مهارت‌ها، نگرش‌‌ها‌‌ و توانمندی‌‌های درمانگر در درمانِ مراجع محور

۱۳. سوالات کلیدی درباره کار با کودکان و نوجوانان

مؤخرۀ انجمن روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان

معرفی نویسندۀ کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

مارک پرور بیش از ۴۰ سال است که در مکتب مراجع محور و در مراکز آموزشی، درمانی و تربیتی مشغول به کار است. در ابتدای کار به عنوان مشاور در دبیرستان‌‌ها با نوجوانان و خانواده‌‌ها کار می‌‌کرد و سپس مدیریت مراکز حمایت از دانش‌آموزان را در بریتانیا بر عهده گرفت و جهت افزایش سطح سلامت روان و بهزیستی روانشناختی در کودکان و نوجوانان، برنامه‌‌های ملی را در سطح انگلستان اجرایی کرد.

سال‌‌ها بعد ریاست مرکز روان درمانی مراجع محور با کودکان و نوجوانان در بیرمنگام را پذیرفت و همزمان مدیریت دوره‌‌ای شاخه‌‌ی روان‌‌درمانی و مشاوره با کودکان و نوجوانان در انجمن روانشناسی و مشاوره بریتانیا را بر عهده گرفت. در سال‌‌های گذشته، پرور به امر تدریس و ارائه سوپرویژن به کارآموزان رویکرد مراجع محور در کار با کودکان و نوجوانان نیز مشغول بوده است.

معرفی مترجمان کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور

۱. دکتر آسیه اناری، نویسنده و مؤلف چندین جلد کتاب و مقالۀ روان‌شناسی و تربیتی، و همچنین موسس و مدیر مرکز مشاوره یاسان و عضو کمیته تخصصی “روانشناسی بالینی کودک و نوجوان” نظام روانشناسی از سال ۹۸ تا کنون، است.

وی دارای مدرک دکترای تخصصی روانشناسی بالینی از دانشگاه شهید بهشتی و شاگرد دکتر پریرخ دادستان، مادر علم روان‌شناسی ایران و شاگرد ژان پیاژه، روان‌شناس معروف فرانسوی است. دکتر اناری علاوه بر تدریس در دانشگاه و مشاور راهنمای دانشجویان دکتر، مدتی نیز به عنوان هیئت علمی در دانشگاه شهید بهشتی فعالیت رده است. وی همچنین به عنوان روانشناس در برنامه های تلویزیونی از جمله برنامه هزار راه نرفته حضور داشت. رزومه کامل فعالیت‌های علمی و پژوهشی دکتر آسیه اناری 

۲. الهه عزیزی، روانشناس و درمانگر نوجوان است. علاوه بر کتاب اصول و فنون رویکرد مراجع محور، کتابهای زیر نیز از وی منتشر شده است:

• از ترسو تا ببر
• غلبه بر وسواس جبری در کودک و نوجوانان
• فرزندپروی کودکان و نوجوانان طلاق

کاربر گرامی!

کتاب‌های سفارش داده شده طی ۵ تا ۷ روز کاری به پست تحویل داده می‌شود. پس از آن زمان دریافت کتاب به آدرس و مسافت شما بستگی دارد.

همچنین شما می توانید نسخه الکترونیک کتاب “اصول و فنون رویکرد مراجع محور (در روان درمانی کودکان و نوجوانان)” را از طریق فیدیبو تهیه کنید و در حالت آنلاین و آفلاین به آن دسترسی داشته باشید.

برای «سفارش تلفنی» یا «خرید کتاب با تیراژ بالا» لطفا با انتشارات نسل یاسان به شماره  ۰۹۰۰۵۰۱۳۳۵۰ در ساعات اداری روزهای شنبه تا پنجشنبه تماس بگیرید.